Fokker F.III

F.III

De Fokker F.III

Tegenwoordig is één van de argumenten om een nieuw vliegtuig te ontwikkelen, dat het vorige type te klein is geworden en dat de luchtvaartmaatschappijen meer capaciteit willen.
Dit was ook al het geval in 1920, toen KLM directeur Albert Plesman, Fokker verzocht een groter toestel dan de F.II te ontwikkelen. Plesman was in het geheel niet te vreden over de F.II en wilde deze juist weer terugverkopen aan Fokker.
Ontwerper Platz ging aan de gang en kwam met de 5-persoons F.III (in plaats van 4-persoons F.II). De F.III werd voorzien van de nog ruim voorhanden 185 Pk BMW IIIa 6-cilinder lijnmotor.
De piloot zat buiten, links of rechts van de motor, naargelang het motortype.

De 14 F.III’s die de KLM op 29 oktober 1920 KLM bestelde werden voorzien van de 6-cilinder luchtgekoelde Armstrong Siddeley Puma lijnmotor van 240 Pk. Het testprogramma begon op zaterdag 20 november 1920 met de eerste vlucht door Hinchliffe.

Dat de Engelsman Hinchliffe de F.III invloog is enigszins merkwaardig, omdat hij in dienst was van de KLM en niet van Fokker.

Kennelijk was deze KLM assistentie overeengekomen bij het afsluiten van het koopcontract, dat dateert van 29 oktober 1920, nog voor de eerste vlucht van de F.III.

De KLM bouwde zelf tijdens het operationele bestaan van haar F.III’s, twee exemplaren van de componenten van verongelukte toestellen. Deze twee waren uitgerust met de 360 Pk Rolls Royce Eagle VIII motoren, waarbij de piloot links van de motor zat.
In het najaar van 1921 schitterde de F.III, in KLM kleuren, op de Parijse Luchtvaart salon.
De betreffende F.III was overigens niet van de KLM maar een fabrieksmachine, later ging deze F.III naar het Hongaarse Malert.
De totale F.III productie bestond uit 66 toestellen, die gebouwd werden in het Duitse Schwerin, in de Veere vestiging van Fokker en in Amsterdam-Noord.
Net als bij de F.II werd de F.III ook in licentie gebouwd bij Karl Grülich.

Buiten de KLM in Nederland, heeft de F.III gevlogen bij maatschappijen in Denemarken, Duitsland, Hongarije, Rusland, Engeland, Italië en de USA.

Klik op de foto om de foto te vergroten

0

FOKKER F.III 1920/1921
De F.III was een directe ontwikkeling uit de F.II; in april 1921 maakte dit toestel, dat met een 185 pk BMW was uitgerust, zijn eerste vlucht.
De KLM kocht totaal veertien F.III vliegtuigen met 240 pk A.S. Puma motor, waarmee geregelde diensten in Europa onderhield.
De Hongaarse luchtvaartmaatschappij MALERT (Magyar Legiforgalmi R.T.) schafte ook een aantal F.III's aan, waarmee in zes jaar tijd een 100% veiligheid en een regelmaat van 98% werd behaald. De Zwitserse BALAIR begon in 1926 met F.III toestellen die zij o.a. van de KLM over had genomen.
De Danske Luftfartselskab vloog met een aantal in Staaken/Duitsland gebouwde F.III's. Fokker leverde een viertal toestellen of aan de Duits-Russische DERULUFT, die diensten tussen Berlijn en Moskou onderhield.
De afgebeelde F.III heeft de registratie van Danzig (nu Gdansk in Polen). In Staaken gebouwde toestellen werden door Deutsche Luftreederei, Aero Lloyd, Stid-Deutsche Aero Lloyd en later Lufthansa gebruikt.
Enkele F.III's werden later doorverkocht aa.n A.T.A. in Italie en naar Engeland. H-NABV vond uiteindelijk zijn weg naar Australisch Nieuw Guinea in december 1930.
Twee toestellen werden naar de Verenigde Staten verscheept. Een er van werd door Noel Wien gevlogen in Alaska.
Deze luchtvaartpionier was de oprichter van Wien Alaska Airlines (nu Wien Consolidated), die vele jaren met de Friendship vloog.
Button
001

Eén van de eerste F.III rompen in Halle 2, in de Fokker fabriek in Schwerin, links de stoel voor de vlieger.
Button
002

De Fokker fabriek in Schwerin bestaat nog steeds voor een groot deel.
Een groep enthousiastelingen wil de fabriek herstellen in de oude glorie.
Hier dezelfde Halle 2 in 2008.
Button
003

F.III romp in de Fokker fabriek in Schwerin 1919 met BMW motor.
Button
004

Prototype F.III.
Button
005

Prototype F.III.
Button
006

Prototype F.III met verstevigd landingsgestel inclusief dubbele wielen.
Ook werden op de F.III diverse uitlaatsystemen getest.
Hier zijn het twee naar elkaar toegebogen uitlaten.
Button
007

De houten voorligger van de F.III vleugel.
Button
008

De vleugelvoorligger van de F.III wordt statisch getest bij de RSL, de Rijks Studiedienst voor de Luchtvaart.
Button
009

Hier wordt de romp van de F.III 80 cm verlengt om de richtingsstabiliteit te verbeteren. maar door een aantal andere aanpassingen aan de F.III was dat niet meer nodig en behield de romp zijn originele lengte.
Button
010

De eerste F.III voor de KLM met registratie H-NABG (cn 1503).
Button
011

KLM vliegers en andere belangstellenden voor de KLM H-NABG.
Derde van links is vlieger
Smirnoff, derde van rechts vlieger Geysendorffer.
Button
012

De KLM HNABG cn 1503, zonder streep tussen de H en de N!
Button
012.1

De KLM F.III H-NABG voor hangaar 6 van vliegveld Soesterberg.
In 1926 zou dit toestel verkocht worden aan het Zwitserse Balair.
Button
013

F.III cn 1503 nu voor Balair, Zwitserland, geregistreerd als CH 152.
Button
014

Anthony Fokker rechts naast de BMW motor in een F.III.
Button
015

Hier is goed te zien dat de piloot in een uitsparing van de vleugel zit.
Button
016

De KLM H-NABH met cn 1504.
Button
017

De KLM H-NABI met cn 1505.
Button
018

De H-NABI tijdens een vlucht.
Button
019

De F.III kon ook worden ingezet voor vrachtvervoer.
Hier de KLM H-NABI die
ééndagskuikens gaat vervoeren.
Button
020

Hier de H-NABJ met cn 1506 in de KLM hangar op Waalhaven.
Button
021

Het is onduidelijk waarom de H-NABJ aan de zijkant van de romp een stabilo van een F.III vervoerd.
Het lijkt dat onder de romp de hoogteroeren van het stabilo zijn bevestigd.
Button
022

Zijaanzicht van de HNABJ met cn 1506 met Siddeley Puma motor.
Button
023

Hier de F.III (cn 1506) voor het Zwitserse Balair als CH 153.
Button
024

Crash van de CH 153 van Balair.
Button
025

De KLM F.III H-NABK met cn 1507.
Button
026

Koprol van de H-NABK.
Button
027

De H-NABK op een vliegveld in Bremen.
Button
028

Een uitvoering van een F.III cabine in luxe interieur.
Een driezits leren bank met twee lederen stoelen, aan de vloer vastgemaakt met een ketting.
Button
029

0084 F.III De drassige grond op Schiphol was niet altijd even makkelijk voor het landen en starten.
Deze F.III staat behoorlijk in de plassen.
Button
030

F.III cockpit met Siddeley Puma motor.
Button
031

Zijaanzicht van de Balair F.III CH 154 met cn 1507.
Button
032

Tanken van de CH 154
Button
033

De KLM H.NABL met cn 1508.
Button
034

Onfortuinlijke koprol van de H-NABL.
Button
035

Bericht uit de databank van “Aviation Safety Network” over het ongeval met de KLM F.III H-NABL.
Button
036

Zo te zien is er militaire interesse voor de F.III. Vooral van de persoon aan de linkerzijde. Dat is niemand minder dan de Belgische koning Albert I.
Rechts staat KLM directeur Albert Plesman.
Er rolt uiteindelijk een order uit voor de Belgische luchtvaart-maatschappij SABENA.
Button
037

De elite reist ook met de F.III.
Er is nu een metalen opstap gemonteerd om de F.III binnen te komen, in plaats van het eerder gebruikte wankele trapje.
Button
038

De KLM H-NABM met cn 1509.
Ook wel aangeduid als KLM-2 want de KLM had zelf deze F.III gebouwd, van diverse delen van verongelukte F.III’s.
Button
039

De HNABM op het Londense vliegveld Croydon in 1921.
Button
040

De KLM HNABM met cn 1509.
Button
041

De KLM F.III H-NABN met cn 1510.
Button
042

Bij deze speciale gelegenheid trekt Prins Hendrik, uiterst links, de wielblokken weg voor de start van de H-NABN.
Naast Prins Hendrik staan Anthony Fokker en Albert Plesman.
Button
042.1

De KLM F.III H-NABN met een wel erg grote belangstelling op vliegveld Soesterberg.
In 1926 gaat ook deze F.III over naar Balair in Zwitserland.
Button
043

Cn 1510 als CH 155 in dienst bij het Zwitserse Balair.
Button
044

De legendarische KLM piloot Iwan Smirnoff voor een F.III.
Iwan Smirnoff
045

Een vooruitstrevende ontwikkeling in de jaren 1920: lichtreclame voor een margarinemerk onder de vleugel van deze F.III.
Button
046

De KLM F.III H-NABQ met cn 1529.
Button
047

De KLM F.III H-NABQ met cn 1529.
Button
048

De CH 156 met cn 1529 van Balair.
Button
049

Crash van de Balair CH 156.
Button
050

De KLM F.III H-NABT met cn 1532.
Button
051

De H-NABT in de KLM-hangar.
Button
052

De H-NABR met cn 1533 KLM-2, was ook een door de KLM samengebouwde F.III bestaande uit delen van andere F.III’s.
Button
053

Aanvoer van vracht om met de H-NABR te worden vervoerd.
Button
054

Eén van de eerste dierentransporten per vliegtuig.
Deze jonge stier werd vervoerd met de KLM H-NABR.
Button
055

Krantenbericht van een ongeval wat met de KLM H-NABR heeft plaatsgevonden.
Button
056
Button
057

Cn 1534 nu voor het Hongaarse Malert met registratie H-MABA.
Op de romp staat nog een klein KLM logo.
Button
058

De KLM H-NABS met cn 1535 (of cn 1531) boven de hangar van de “Danziger Luft Reederei”.
Button
059

De KLM F.III H-NABS met cn 1535 (of 1531).
Button
060

De KLM H-NABS in de hangar.
Button
061

Helaas zou de KLM F.III H-NABS verongelukken, waarvan hier het bericht uit de databank van “Aviation Safety Network” over het ongeval.
Button
062

Hier de H-NABA met cn 1550.
Dit is ondanks het logo geen KLM F.III, maar eigendom van de Fokkerfabriek.
Button
063

Het bewijs van inschrijving van de H-NABA op naam van Fokker.
Button
064

De H-NABA op de Parijse luchtvaartsalon van 1921.
Op de voorgrond een Fokker V-30 zweefvliegtuig.
Button
065

De H-NABA is later verkocht aan Malert als H-MABB (cn 1550).
Het is verwarrend dat in jaren ’20 een tijd lang zowel Nederland als Hongarije de zelfde beginletter 'H' hadden in het vliegtuigregistratiesysteem.
Button
071

Malert F.III H-MABC met cn 1604.
Button
072

Malert F.III H-MABD met cn 1605.
Button
073

Malert F.III H-MABE met cn 1606.
Button
074

De F.III met cn 1650 was de eerste F.III met een Rolls Royce Eagle VIII motor van 360 Pk.
Button
075

Malert F.III H-MABF met cn 1607.
Button
076

De RR 1 met cn 1652 voor het Duits-Russische Deruluft.
Button
76.1

Nogmaals de RR1 van Deruluft, c/n 1652, nu in volle beschildering.
Dit is de eerste F.III die in Moskou arriveerde.
Aankomst: Op 30 april 1922.
Deruluft kocht tien F.III’s voor de route Moskou - Königsbergen (het huidige Kaliningrad). Let op de dubbele wielen.
Button
077

De RR 2 met cn 1653 voor Deruluft, uitgevoerd als parasoldekker en met vierbladige propeller.
Parasol-dekker
078

De cn 1653 als D 902 voor Deruluft.
Het toestel werd verbouwd bij Karl Grülich tot Grülich V-1, een aangepaste versie van de F.III.
Button
079

Hier de Grülich V.1 als RR 2 met cn 1653 voor Deruluft.
De staart, cockpit en neus zijn gewijzigd.
Button
079.1

Nogmaals Derulufts Grülich V.1, registratie RR2, c/n 1653.
Button
080

De RR 3 met cn 1654 voor Deruluft.
Button
80.1

Nogmaals de RR3 van Deruluft.
Button
081

De F.III RR 5 met cn 1655 voor Deruluft hier uitgevoerd als parasoldekker.
Button
082

De RR 5 met cn 1655 omgebouwd tot Grülich V-1.
Button
083

De RR 6 met cn 1656 van Deruluft uitgevoerd als parasoldekker.
Het vracht/bagageruim van de F.III is op deze foto goed te zien.
Button
084

De neus van de Deruluft RR 6 met cn 1656, uitgevoerd met de Rolls Royce Eagle motor.
Button
085

De Deruluft RR 7 met cn 1657.
Button
086

De RR 7 op deze uit Rusland afkomstige foto op een ski-onderstel in de sneeuw.
De datum op de foto spreekt voor zich.
Button
087

De Deruluft RR 10 met cn 1660 in de landing.

Button
088

De parasoldekker uitvoering van de KLM F.III H-NABU cn 1662.
Parasoldekker wil zeggen dat de vleugel niet op de romp rust maar door metalen stangen boven de romp staat, in dit geval, ongeveer 20 cm .
Button
089

De vierbladige propeller op de Rolls Royce motor van de KLM F.III H-NABU.
Button
090

De KLM F.III H-NABU met cn 1662.
Button
091

Crash van de H-NABU, nu met 440 Pk Bristol Jupiter stermotor.
Button
092

De 440 Pk Bristol Jupiter van de H.NABU.
Button
093

De KLM F.III H-NABV met cn 1663.
Button
094

Cabine met rieten stoelen en het vracht/bagageruim van de H-NABV.

Button
095

Weer een andere motor op de H-NABV; nu een 240 pk Gnome Rhône Titan motor.
Button
096

De “H” registraties verdwijnen en het is nu de zelfde kist met PH-ABV cn 1663.
H en PH registraties
097

De F.III had een ingebouwde handpomp om brandstof in de tanks te krijgen.
Button
098

Flightline van vier Malert F.III’s.
Button
099

De bij Karl Grülich in licentie gebouwde Dz 8 (cn 1531) voor de Danziger Luft Reederei.
Button
100

De Dz 5 (cn 1539) van de Danziger Luft Reederei, Grülich licentie.
Button
101

De D 353 met cn 1551.
Op de romp het logo van Det Danske Luftfartselskab, Grülich licentie.
Button
102

De D 353 in Nederland, boven Ouderkerk aan de Amstel, Grülich licentie.
Button
103

De D 378 met cn 1552 voor Lufthansa, Grülich licentie.
Button
104

Een slechte landing van de D 378, Grülich licentie.
Button
105

De D 378 van Lufthansa wordt hier gebruikt voor het transporteren van kranten, Grülich licentie.
Button
106

Koprol van de Lufthansa D 378, Grülich licentie.
Button
107

De D 447 met cn 1553 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
108

De D 468 met cn 1554 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
109

De D 503 met cn 1556 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
110

De G-AALC met cn 1558 van het Engelse British Airlines, Grülich licentie.
Button
111

Op 10 september 1929 verongelukte de G-AALC in Croydon bij Londen, Grülich licentie.
Button
112

De T-DOFF met cn 1558 van Det Danske Luftfartselskab.
Later werd dit de G-AALC van British Airlines, Grülich licentie.
Button
113

De T-DOFD met cn 1560 van Det Danske Luftfartselskab, Grülich licentie.
Button
114

De G-AARG met cn 1561 van British Airlines, Grülich licentie.
Button
115

De T-DOFC met cn 1561 van Det Danske Luftfartselskab, later werd dit de G-AARG van British Airlines, Grülich licentie.
Button
116

De T-DOFB met cn 1562 van Det Danske Luftfartselskab, Grülich licentie.
Button
117

De D 575 met cn 1563 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
118

De D 575 met cn 1563 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
119

De D 594 met cn 1564 van Lufthansa, Grülich licentie.

Button
120

De D 701 met cn 1565 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
121

De D 716 met cn 1566 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
122

De D 743 met cn 1568 van Lufthansa, Grülich licentie.
Button
123

Crash van de Lufthansa D 1028 met cn 1569, Grülich licentie.
Button

Amerika

Toen Anthony Fokker na zijn Amerikaanse reis in Nederland terugkwam werden de door de KLM bestelde acht F.III vliegtuigen klaar gemaakt voor aflevering. Maar hij bestelde bij de Duitse Fokkerfabriek in Schwerin ook een aantal F.III’s om naar Amerika te sturen. Deze werden voorzien van BMW III motoren, net als het prototype van de F.III.

Als eerste werd een toestel verscheept dat in de tweede helft van juli 1921 op Hazelhurst Field, L.I., New York aankwam. Deze week af van de vier latere F.III’s in Amerika door een hoger rompachterdeel en een onderstel van drie buizen. Mogelijk betrof dit het echte prototype van dit type.

Het toestel, dat ‘Half Moon’ was gedoopt naar het schip van Henry Hudson, maakte in korte tijd een aantal vluchten, onder meer naar steden in de wijde omgeving. Spoedig daarna kwamen vier F.III’s aan, waarvan er twee ook vliegklaar werden gemaakt.

Ondanks vluchten die veel publiciteit genereerden (denk aan transport van verse asperges, kleding of snoep, tot een trouwpartij of concert in de lucht) kwam het niet tot orders. Belangstelling was er wel, maar klanten haakten af als het op betalen aankwam.

Ook een poging om nog twee F.III’s te verkopen aan de Army Air Service mislukte in een laat stadium van de onderhandeling.

Uiteindelijk kocht Noel Wien begin 1925 een F.III voor de Fairbanks Airplane Corporation in Alaska. Vanaf midden 1925 werd ermee in Alaska gevlogen. Eind 1928 werd na een keuring het vervoer van passagiers er mee verboden.

Kort na de verkoop aan Wien schafte Willens voor zijn Detroit Airways, Inc. ook een F.III aan. Spoedig werd het toestel al doorverkocht aan Brock & Weymouth uit Philadelphia die ook met C.II’s vloog.

In 1928 werd het toestel te koop aangeboden en kwam via omwegen bij Bert Acosta terecht. Uiteindelijk, kocht Lester Prosser uit Rensselaer, NY het toestel om er een duurvlucht mee te maken. Voor dat doel werd het met een Liberty motor uitgerust, maar de onervaren Prosser kraakte het vliegtuig in september 1930. Ook de ‘Half Moon’ was al eerder onherstelbaar beschadigd, zodat de rol van de F.III in Amerika was uitgespeeld. De twee toestellen die nooit waren uitgepakt werden waarschijnlijk teruggestuurd naar Nederland.

Klik op de foto om de foto te vergroten

A01

Een F.III die kort gebruikt werd door Detroit Airways, Inc. van Willens in 1925
Button
A02

De Half Moon op bezoek in Washington DC in 1921; het toestel heeft nog de oorspronkelijke beschildering.
Button
A03

De later aangebrachte beschildering van de Half Moon, met Fokker prominent op de hoge achterromp.
Button
A04

Bij de Half Moon waren drie stijlen van het landingsgestel kenmerkend
Button
A05

Gereed voor een huwelijk in de lucht boven Curtiss Field, Long Island in de Half Moon met de ‘vliegende dominee’ Maynard geheel rechts.
Button
A06

Op Curtiss Field kreeg een F.III in November 1924 als proef een metalen propeller.
Button
A07

Noel Wien, oprichter van Wien Alaska Airlines, in een F.III in de USA.
Button
A08

Voor een bezoek aan McCook Field bij Dayton, Ohio had deze F.III een haastig aangebrachte Fokker tekst op de romp.
Button
A09

De F.III die naar Alaska werd verkocht, met de standaard achterromp zoals ook in Nederland in gebruik.
Button
A10

6 juni 1925: de F.III in Fairbanks klaar voor de vlucht naar Nome met drie betalende passagiers. Aandeelhouders en prominenten staan er trots bij.
Button
A11

Nadat Noel Wien in 1925 met de F.III in Alaska gevlogen had, nam Joe Crosson (op de foto) in 1927 zijn taak incidenteel over.
Button
A12

Acosta’s F.III met op de cockpit deur ‘engine room keep out’ en op de toegang naar de cabine staat ‘Pullman’.
Button