De Fokker Atlantic Super Universal (Model 8)
De Super Universal uit 1928 was de opvolger van de Universal.
Het was een kleine, zespersoons machine. Deze veelzijdige kist was ook geschikt voor vracht, voor post en voor militaire doeleinden.
De Super Universal had ten opzichte van de Universal een gesloten cockpit en een grotere vleugel.
Deze succesvolle alleskunner werd voortgedreven door één Pratt & Whitney R-1340 Wasp motor van 400 pk.
Het vliegtuig werd zowel in Teterboro als in de Glendale fabriek geproduceerd met een totaal van 81 stuks.
Er zijn 15 bij het Canadese Vickers in licentie gebouwd en 53 stuks in licentie bij de Japanse Nakajima Company.
Het Japanse Manchuko Aviation assembleerde 71 Super Universal’s uit componenten geleverd door Atlantic en Nakajima.
De Japanse Super Universal’s hadden Bristol Jupiter VI motoren van 450 Pk. of Japanse Kotobuki motoren van 460 Pk.
Dat er een aantal Super Universal’s uitgerust waren met ski en drijver-onderstellen, toont de veelzijdige inzetbaarheid van dit type goed aan.
Klik op de foto om de foto te vergroten
-
01n
ButtonOmdat dit toestel msn 800 had wordt het bij de Super Universal gezet. De tekst op de neus is ‘Universal Special’ omdat het een P&W Wasp motor heeft en een grote vleugel dan de Universal. De vleugel is nog afgesteund op de romp en heeft uitstekende ailerons.
-
02n
ButtonDe Universal Special NC3318 was eigendom van A.E. Humphreys. Zijn piloot Eddie Brooks deed mee aan race over het continent naar Mines Field, Los Angeles bij de National Air Races in september 1928. Hij werd tweede in zijn klasse.
-
03n
ButtonMidden 1929 was het toestel in gebruik bij de vertegenwoordiger van de firma Kellogg in de regio Denver, CO. En die liet dit ook zien.
-
04n
ButtonNadat de Universal Special in oktober 1929 was gemoderniseerd kreeg het toestel ook nieuwe cockpitramen.
-
05n
ButtonHet echte prototype van de Super Universal bij het verschijnen in maart 1928. Het toestel heeft nu een vrijdragende vleugel en een nieuw type onderstel.
De eerste serie Super Universals had ook het naar voren hellende cockpitraam.
-
06n
ButtonHet prototype met msn 801 en registratie NC4453 maakt een grote publiciteitstour door Amerika en vloog ook naar Mexico.
Hier gefotografeerd op Brooks Field, Fort Knox, KY.
-
07n
ButtonNa terugkeer kocht Byrd het prototype voor zijn zuidpoolexpeditie. Het was een pleister op de wond bij het ruilen van de Fokker F.VII Trimotor voor een Ford Trimotor.
De Super Universal kreeg een speciale uitrusting, een nieuwe motor en werd ‘Virginia‘gedoopt.
-
08n
ButtonDe Super Universal van de Byrd Zuidpool Expeditie is op het ijs gezet en deel gemonteerd. Het stabilo met hoogteroer ligt nog op de grond.
-
09n
ButtonBernt Balchen werd er met een geoloog in de Super Universal op uitgestuurd om onderzoek te doen.
Toen er ’s avonds een zware storm opzette werd het toestel zwaar beschadigd.
Later kwam Byrd met de Fairchild de bemanning ophalen.
-
10n
ButtonDe in 1998 gevonden resten van Byrd’s NC4453 bij Rockefeller Mountains in Antarctica.
-
11n
ButtonDe tweede Super Universal msn 802 verscheen op verzoek van de Northern Aerial Mining Exploration al direct op drijvers.
Maar net als vele andere in Canada werden dat in de winter skis als de vele meren bevroren waren
-
12n
ButtonEen beroemd geworden Super Universal was msn 803 van Western Canada Airways. Die bracht, verlaten door de leden van de MacAlpine Expeditie, bijna een jaar door bij Dease Point, Victoria Island.
Toen in augustus 1930 brandstof werd gebracht startte de motor en kon het toestel terugvliegen naar de bewoonde wereld.
-
13n
ButtonDaarna maakt het toestel nog een vlucht naar de magnetische pool.
Het maakte daarna nog vele ‘bush flights’ voor Canadian Airways die WCA had overgenomen.
Tenslotte werd het in maart 1933 door brand tijdens het tanken vernield.
-
14n
ButtonEen opsteker voor Fokker was de order voor vier toestellen die National Parks Airways uit Salt Lake City plaatste voor haar nieuwe luchtpostlijn.
Msn 804 met registratie C6769 was hiervan de eerste.
In mei 1935 werd het toestel naar Costa Rica verkocht
-
15n
ButtonWestern Canada Airways was ook een goede klant. Die kocht tweemaal zes Super Universals.
Msn 805 was de eerste die in juli 1928 werd geleverd.
Net als bij andere toestellen werd de naar voren hellende raampartij van de cockpit later veranderd in de naar achteren hellende versie.
-
16n
ButtonDe langst levende Super Universal was msn 807.
Oorspronkelijk geleverd aan NPA in juli 1928 met registratie C6880 was Merle T. Bowler uit Orofino, OR de laatste eigenaar.
Het toestel werd in februari 1962 door brand verwoest.
-
17n
ButtonDe US Navy beproefde de Super Universal met registratie A8012 maar kocht die niet. Na jaren in de fabriek te hebben gestaan werd msn 811naar de laatste productiestandaard verbouwd en als CF-ATW verkocht
-
18n
ButtonMsn 812 (NC8011) kreeg een serie eignaars. Gekocht door Aero Corp. of California kwam het toestel al snel vliegen voor de dochter Standard Airlines.
Na de fusie met Western Air Express ging het naar de dochteronderneming Mid Continent Air Express om tenslotte bij Western Air Express in dienst te komen.
Eind 1933 werd het door brand verwoest
-
19n
ButtonSt Tammany Gulf Coast Airways had een vloot van vijf Super Universals.
Afgebeeld zijn msn 816 (NC8030) en 819 (NC8032) voor aflevering op de fabriek eind oktober 1928.
Deze maatschappij was een voorloper van American Airways (later American airlines).
-
20n
ButtonDe G-CASN (msn 821) was het eerste toestel van de tweede serie voor Western Canada Airways.
Weinig Canadese toestellen waren ook met wielen uitgerust, maar de ‘SN gebruikte die ook naast drijvers en skis.
-
21n
ButtonDe G-CASQ (msn 824) behoorde bij de minder gelukkige toestellen van WCA.
In januari 1929 werd dit toestel opgenomen in de vloot en eind augustus brak ze gedurende een storm los van haar ankers, dreef het water op en zonk deels.
Het toestel kon later worden geborgen maar was total loss toen het alsnog zonk
-
22n
ButtonDe Super Universal werd ook besteld door een aantal ondernemingen.
De NC9746, msn 825, vloog voor de Aircraft Radio Corporation als vliegend laboratorium voor het testen van radioapparatuur voor de luchtvaart.
-
23n
ButtonSuper Universal msn 826 NC9724 deed dienst op de luchtlijn van Los Angeles via Phoenix naar El Paso voordat deze overging naar Mid Continent Air Express.
Aan het slot van zijn loopbaan werd het toestel gebruikt voor de film ‘Casablanca’.
-
24n
ButtonIn februari 1929 werd msn 827 als CF-AAM geleverd aan de Consolidated Mining and Smelting of Canada waar het tot in 1934 voor bleef vliegen.
Daarna werd het gebruikt voor bush flights tot het in december 1937 verongelukte.
De restanten vormden de basis voor de herbouw
-
25n
ButtonMet gebruikmaking van de resten van twee andere Super Universal’s is de CF-AAM gerestaureerd tot een Super Universal met een wiel-onderstel.
In 1998 vloog het toestel weer, na 61 jaar en meer dan 10.000 restauratie uren.
-
26n
website van het museumDezelfde Fokker Super Universal als hiervoor, gebouwd in een van de Amerikaanse vestigingen van Fokker.
Het is de CF-AAM van Northern Aitways in Canada met als extra tekst Careross Yukon.
Hij staat in het Royal Aviation Museum of Western Canada in Winnipeg.
-
27n
ButtonMitsui uit Japan bestelde bij Fokker in Nederland F.VIIb’s en in Amerika Super Universals. Die waren bestemd voor de nieuwe maatschappij Japan Air Transport.
De Super Universals kregen niet de standaard Wasp motor maar de Engelse Bristol Jupiter. Msn 835 met registratie 9768 was de eerste en werd in Japan J-BASO.
-
28n
ButtonHet laatste toestel van de eerste order voor Japan was msn 836, J-BAXO.
Deze ging eerst naar Nakajima in verband met de latere licentieproductie en toen naar JAT.
Alle toestellen van laatstgenoemde maatschappij hadden de ‘O’ als eindletter van de registratie.
-
29n
ButtonOok Goodyear kocht een Super Universal (msn 840 met registratie NC9792) die werd uitgerust met door de firma ontwikkelde ‘ballonbanden’.
Ook de afsteuning van het onderstel op de vleugel kon daardoor vereenvoudigd worden.
Het nieuwe type band vond later ook breder toepassing.
-
30n
ButtonFokker experimenteerde ook met een verlaagde plaatsing van de motor in de Super Universal msn 841 registratie 9168.
Mogelijk werd hetzelfde toestel gebruikt om de neus van een NACA-kap te voorzien.
Fokker gaf echter de voorkeur aan een Townend ring om de motor die later op grote schaal bij verschillende modellen werd toegepast
-
31n
ButtonUniversal Airlines, de voorloper van American Airways, kocht ook acht Super Universals voor haar lucht- en postroutes.
Dat waren msn 845-853 met registraties NC 9127-9134. Die vlogen na de fusie ook in AA kleuren.
-
32n
ButtonAmerican Airways verkocht in 1933 drie Super Universals (846, 850 en 852) naar Mexico.
Deze werden daar als X-BAHR, ’S en ’T geregistreerd, maar de relatie naar het msn is onduidelijk.
-
33n
ButtonVan de vele Super Universals die naar Japan gingen werden er een aantal met drijvers uitgerust, hoewel het merendeel wielen had.
Net als veel van de latere leveranties werd ook msn 857 J-BBPO bij Nakajima geassembleerd.
-
34n
ButtonOok Mid Continent Air Express, een dochteronderneming van WAE kocht vier Super Universals en kreeg er nog vier bij van andere maatschappijen.
Msn 861 NC99K werd in september 1929 aangeschaft door MCAE. In april 1932 ging MCAE op in WAE die met de Super Universals door bleef vliegen.
-
35n
ButtonMsn 867 NC330N was een demonstratietoestel voor Fokker.
Het was beschikbaar in Detroit op het vliegveld tijdens de All Amerrican Aircraft Show in April 1930 en werd alsnog een jaar later verkocht aan NPA.
-
36n
ButtonEn transport van Super Universals voor Japan klaar voor vertrek uit Hasbrouck Heights, NJ in mei 1930.
De opschriften op de kisten vermeld dat dit om msn 871-874 gaat met bestemming Yokohama.Msn 875-878 zouden spoedig volgen.
-
37n
ButtonSuper Universal msn 871 werd aan Japan geleverd als J-BBUO maar in maart 1932 ingezet in Mantsjoerije bij de nieuwe luchtvaartmaatschappij van Mantsjoekuo met als registratie M-116. Het bleef tot 1938 actief.
-
38n
ButtonSuper Universal msn 879 NC9793 was voor eigen risico door Fokker gebouwd.
Spoedig kocht de Argentijnse Marine het toestel en in februari 1931 werd het, uitgerust met drijvers, als T201 geleverd.
Het vloog ook met een wielonderstel.
-
39n
ButtonRond 1936 kreeg msn 879 de registratie 2-Gt-4 en bleef tot 1942 in gebruik bij de Argentijnse Marine.
-
40n
ButtonEen serie staalbuisrompen voor de Super Universal. Deze werden in de fabriek in Passaic, NJ gebouwd.
-
41n
ButtonEen kijkje in de cockpit van de Super Universal. Standaard waren hier twee zitplaatsen, maar soms verwijderde de luchtlijnen de tweede plaats.
-
42n
ButtonHet interieur van de cabine van een Super Universal.
De luxe aankleding zal wel gebruikt zijn voor een demonstatietoestel tijdens een van de shows die jaarlijks werden gehouden.
Licentiebouw Canada
-
43n
ButtonDe eerste Super Universal die Canadian Vickers bouwde was msn CV.131 die in het voorjaar van 1929 gereedkwam.
Deze werd door de RCAF getest als G-CYXA (met XA op de romp) maar niet gekocht.
Daarna ging het naar Western Canada Airways als CF-AFL.
In december 1933 zakte het toestel door het ijs en werd afgeschreven
-
44n
ButtonGebouwd als CV.132 werd dit toestel aan Western Canada Airways geleverd in augustus 1929.
Een maand later verongelukte het al toen bij de landing op een meer een rots werd geraakt.
-
45n
ButtonDit toestel, CV.134 bestemd voor International Airways of Canada verongelukte al voor aflevering toen het in juni 1929 hoogspanningsdraden raakte in de start.
-
46n
ButtonDe CF-AJB msn CV.137 bleef na de bouw in 1929 vijf jaar in opslag voor het werd verkocht.
Koper was toen Northern Transportation die het in 1935 aan Starrett Airways & Transportation verkocht. Die bleef er tot in 1942 mee vliegen.
-
47n
ButtonOok CF-AJC met msn CV.138 bleef lang in gebruik. Western Canada Airways kocht het in juni 1930.
Het eindigde bij Northern Airways in juni 1942 toen het bij de start een boom raakte.
Licentiebouw Japan
-
48n
ButtonDe eerste geheel door Nakajima geproduceerde Super Universal, msn 1.
Ook de Bristol Jupiter voor de toestellen werd in licentie gebouwd.
-
49n
ButtonDe foto’s van in Japan gebouwde Super Universals zijn niet talrijk.
Gelukkig hielden ze daar van prentbriefkaarten.
Hier msn 7 op her vliegveld van Shusuiski, Dairan.
Geheel links de Super Universal J-EJEO, US-msn 876
-
50n
ButtonNakajima bouwde ook 13 toestellen die aan Mantsjoekwo (zoals Mantsjoerije inmiddels heette) werden geleverd als M-101-M113.
Omdat de eerste drie ook Japanse registraties hadden zijn de msn’s 7-9 bekend.
De overige gingen rechtstreeks naar Mantsjoekwo.
-
51n
ButtonGedurende de productie bracht Nakajima wijzigingen aan de Super Universal aan, waaronder de toepassing van haar Kotobuki type 1 motor en het aanbrengen van de Townendring om de motor.
De J-BCWO met msn 30 behoort tot de midden productie.
-
52n
ButtonDe de Japanse Marine bestelde eveneens een versie van de Super Universal. Deze had ondermeer een verlengde romp.
Het toestel was bekend onder de aanduiding C2N1voor de wielversie en als C2N2 voorzien van drijvers.
Volgers berichten zijn hiervan 20 exemplaren gebouwd, waaronder de ‘94’
-
53n
ButtonOok het Japanse leger bestelde de Super Universal, te gebruiken voor trainingsdoeleinden.
De aanduiding hiervan was Type 95-2, Ki.6.
Ook hiervan zouden er 20 zijn gebouwd, maar behalve het toestel met registratie ‘1’ zijn er weinig foto’s van bekend.
-
54n
ButtonEind 1936 werd een van de laatste civiele Super Universals msn 46 met registratie J-AARB afgeleverd aan het Ministerie van Spoorwegen.
In 1938 werd die aan het leger geschonken.
Nabouw in Mantsjoekwo
-
55n
ButtonDe Arsenal fabriek in Moekden begon de productie van de Super Universal als Manko Type 1 met msn 1, M-118.
De M-120 met msn 3 werd voltooid in januari 1934 en was bestemd voor de Manchukuo Air Transport Company.
-
56n
ButtonEen prentbriefkaart die de beschildering van de in Mantsjoekuo gebouwde Super Universals mooi weergeeft.
Bij dit toestel is net als bij een aantal anderen het landenkenmerk ‘M-‘voor de 140 weggelaten.
-
57n
ButtonMantsjoekuo was vanaf 1932 een vazalstaat van Japan.
Voor sommige toestellen leidde dat ook tot een aangepaste beschildering van kielvlak/richtingsroer.
-
58n
ButtonVolgens een aantekening van een vlieger was er nog een Super Universal in Mantsjoekuo met als registratie M-198.
Mogelijk was dit de laatst gebouwde.
De hier afgebeelde M-192 maakte in september 1942 nog een herdenkingsvlucht naar Japan samen met de M-191.