De Fokker Spin vliegtuigen
Klik op de foto om de foto te vergroten
Over het eerste vliegtuig van Anthony Fokker, de “Spin”, zijn vanaf 1910, het jaartal van de bouw van de eerste Spin, vele artikelen uitgebracht.
Mede omdat de meeste feiten uit deze periode ontbreken, spreken vele artikelen en
boekpassages elkaar tegen.
Vliegtuigregistraties, constructienummers en inschrijvingen in luchtvaartregisters waren in die tijd nog niet aan de orde.
Zo is het niet precies bekend hoeveel Spinnen er gebouwd zijn, ook is het soms onduidelijk wanneer een Spin, door en aantal wijzigingen een M (Militär flugzeug) type werd. Soms had zo’n Spin ook een dubbele type aanduiding.
Tevens werd er veel met motoren geëxperimenteerd, op één model zat eerst een Argus motor van 70 Pk, dan een Renault van 100 Pk en vervolgens weer een Argus, maar dan van 100 Pk.
Zelfs in het nog bestaande Fokkerarchief bevinden zich documenten die elkaar tegenspreken over het relaas van de Spinnen.
Hierdoor is ook de type-aanduiding van de Spinnen lastig te omschrijven.
Uit bestaande documentatie van luchtvaart journalist Henri Hegener(ϯ), is de volgende type opsomming het meest voor de hand liggende:
Spin 1, Oktober 1910
Spin 2, Mei 1911
Spin 3, Augustus 1911
1e Spin variant 1912
2e Spin variant 1912
1e Spin variant 1913
2e Spin variant 1913 (M-1)
3e Spin variant 1913
Anthony Fokker vertrok in 1909 van uit Haarlem naar de “Ersten Deutschen Automobilfachschule” in Mainz, Duitsland Daar was ook een afdeling Aviatik.
Hier bouwde Anthony met zijn medeleerlingen de eerste Spin. Oberleutnant Franz von Daum was zowel een medestudent als de financier van het project,
Het toestel was uitgerust met een 50 Pk Argus motor.
Naar verluid heeft het toestel alleen een paar sprongen vanaf de grond gemaakt.
-
01
Fokker (in witte trui) met medestudenten van de Automobil Fachschule met op de achtergrond de ruwbouw
van de allereerste Spin.
Meer bekijken
In 1911 kwam Fokker in contact met de Duitse vliegtuigbouwer Jacob Goedecker die al vliegtuigen bouwde in Nieder-Walluf.
Goedecker leerde Fokker de kneepjes van het vak en zo werd bij Goedecker de tweede Spin gebouwd.
In het beging kwamen de ontwerpen nog voor een deel van Goedecker, met ideeën van Fokker.
Er zijn bij Goedecker ongeveer 60 Spinnen gebouwd.
Daarna opende Fokker zelf zijn vliegtuigonderneming in Johannistahl.
In het begin werden er bij Goedecker nog Spinnen geproduceerd die in Johannistahl werden samengebouwd,
gevolgd door een eerste proefvlucht.
Anthony Fokker leerde zichzelf vliegen door ook op de toestellen van Goedecker te vliegen.
Op 16 mei 1911 haalde Fokker zijn vliegbrevet.
Ondertussen werden er een aantal Spinnen en versies daarvan, verkocht aan de Duitse legerautoriteiten.
Fokker had zijn eigen vliegschool opgericht waar toekomstige militaire vliegers werden opgeleid.
Ook hadden een aantal particulieren een Spin aangeschaft en werd er in 1913 een demonstratie in Indonesië voorbereid, met twee Spinnen.
-
02
Anthony Fokker in Jacob Goedeckers Sturmvogel ±1910.
-
03
Anthony Fokker maakt een vlucht in Jacob Goedeckers Sturmvogel ±1910.
-
04
Fokker vliegschool in Görries met een 2e Spin variant 1913 (M-1) in 1913,
Fokker zittend links-voor met de toekomstige vliegers.
-
05
De hangar van de vliegschol in Görries in 1913 met twee Spinnen voor de deur.
-
06
Het vliegveld van de vliegschool met zeven (verschillende) Spinnen op rij
(18-06-1913).
-
07
Nogmaals Görries vanuit een ander hoek, met negen Spinnen op de voorgrond (18-06-1913.)
-
08
Vliegveld en hangar op Görries met twee Spinnen.
Meer bekijken
Vliegen van Berlijn naar Soesterberg
Op 13 mei 1913 maakte Fokker medewerkers Bernard de Waal
en Franz Küntner een langeafstandsvlucht van Berlijn naar Soesterberg om de Nederlandse militaire autoriteiten te interesseren voor de Fokker producten.
Na een aantal tussenlandingen, voor brandstof, olie, voeding, en wat oponthoud kwam het toestel, een 2e Spin variant 1913, na een totaaltijd van ongeveer 26 uur aan in Soesterberg.
Vliegen in Haarlem
Beroemd is natuurlijk de vlucht op 31 augustus 1911 in Haarlem ter gelegenheid van Koninginnedag, waarbij Fokker in een Spin rond de kerktoren van de Sint Bavo kerk vloog.
Ook daarna, in de eerste week van september 1911 gaf Fokker nog diverse demonstraties.
Er ligt in Haarlem een gedenksteen op de plaats waarvan de start plaatsvond van de Spin met Fokker. -
09
De Spin 1 in 1910 met een Argus motor.
-
10
Spin 2 met voor een driehoek en achter een vierkant spanframe met een viercilinder Argus motor.
-
11
Een Spin 3 voor de deur bij Goedecker, Fokker in het achterste stoeltje.
-
12
De Spin 3 in Haarlem, Anthony Fokker 2e van rechts en Herman Fokker, zijn vader, uiterst rechts.
-
13
De Spin 3 in Haarlem tijdens één van de vluchten in Haarlem.
-
14
Een Spin 3 gecrasht op het vliegveld van Görries.
-
15
Een 1e Spin variant 1912 met twee plaatsen en een acht cilinder Renault-motor.
-
16
Twee Spinnen, 2e Spin variant 1912 voor de hangar in Johannistahl op 11-08-1912.
-
17
2e Spin variant 1912, met een grote radiator links voor.
-
18
Piloot (3e van links) Barones Leitner, voor haar gecrashte 2e Spin variant 1912.
-
19
Bernard de Waal in een tweepersoons 1e Spin variant 1913.
-
20
Sergeant Hans Eberhard in een 1e Spin variant 1912, met een extra brandstoftank onder de romp gemonteerd.
-
21
Monteurs bij een vleugelloze 1e Spin variant 1913.
-
22
2e Spin variant 1913 met dubbele wielen voor het landingsgestel.
-
23
Bernard de Waal in de achterste stoel van deze 2e Spin variant 1913, met één van de eerste vormen van communicatie in een cockpit: één slang met spreekgedeelte en de andere met een luistergedeelte.
-
24
Küntner en de Waal in hun 2e Spin variant 1913 van de lange-afstandsvlucht Berlijn-Soesterberg.
-
25
Bernard de Waal (1) en Franz Küntner (2) hebben een landing gemaakt bij Hengelo tijdens hun vlucht met een 2e Spin variant 1913 van Berlijn naar Soesterberg in 1913.
-
26
De Waal en Küntner tijdens de landing op Soesterberg vanuit Berlijn in hun 2e Spin variant 1913.
-
27
De Russische vliegenierster Ljuba Galanschikof bij een 2e Spin variant 1913.
-
27.1
Prachtige sepia-afdruk van de 2e 1913 Spin Variant.
Goed herkenbaar vanwege de uitlaten en de radiateur, beiden aan de rechterkant.
Vermoedelijk zit Anthony Fokker op de achterste zitplaats.
-
28
2e 1913 Spin Variant tijdens een demonstratie in Soerabaja, met rechts Jan Hilgers.
Hilgers had twee Spinnen meegenomen naar Nederlands Indië.
Eén met een 100 pk Argus motor en de andere met een 80 pk Renault.
-
29
2e 1913 Spin Variant, op 2 maart 1913 gecrasht in Soerabaja, Nederlands Indië.
-
30
Deze 2e Spin variant 1913 (M-1) had als één der eerste Spinnen een constructienummer en een militaire registratie, cn 15, Reg. A.38-13.
-
31
Er is weinig meer over van het Spin model bij deze 3e Spin variant 1913 met een 70 Pk. Renault motor.
-
32
Zelfs in 1924 werd deze Spin tentoongesteld op de Parijse Salon, waar het natuurlijk ging om de Fokker D-13 op de voorgrond.
Meer bekijken
Spin replica 1936
In 1936 is er in de Fokker fabriek in Amsterdam Noord een replica gebouwd van de Spin ter gelegenheid dat Anthony Fokker 25 geleden zijn vliegbrevet had gehaald.
Op het toenmalige Schiphol (Oost) heeft het enkele vluchten gemaakt, waarna het op tal van luchtvaart evenementen in Nederland werd tentoongesteld.
In 1960 heeft deze replica een flinke onderhoudsbeurt ondergaan in de Fokkerfabriek, die inmiddels op Schiphol-Oost gevestigd was.
Daarna is het tentoongesteld in het Aeroplanorama op Schiphol-Oost, gevestigd in het Atoom-gebouw aldaar.
Vervolgens verhuisde de Spin naar het Aviodome, waar het in 1988 weer naar de Fokkerfabriek werd gebracht om het weer vliegwaardig te maken vanwege het 70-jarig bestaan van de Fokker fabriek in 1989.
Na statisch gebruikt te zijn voor de viering van het jubileum van Fokker, maakte deze 54 jaar oude Spin op 18 maart 1990 een vlucht op het (militaire) vliegveld Eindhoven.
Fokker testvlieger Edwin Boshof heeft daarna nog enkele vluchten gemaakt met deze Spin, onder andere voor een TV documentaire van de TROS.
Na deze activiteiten is de Spin weer opgenomen in de Aviodome collectie en maakt thans deel uit van de Aviodrome collectie.
Tussendoor is de replica Spin ook nog tentoongesteld in de Sint Bavo kerk te Haarlem in 2011 voor de viering dat het 100 jaar geleden was dat Fokker rond de toren van de Sint Bavo vloog.
De eerste maanden van zijn bestaan was deze Spin uitgerust met een 80 Pk. Hirth
HM 60 R 80 motor, daarna werd de zwaardere Hirth HM 504 A van 105 Pk. aangebracht.
Beide motoren hadden elk een eigen propeller.
-
33
Bouw van de replica Spin 1936 in de Fokkerfabriek in Amsterdam Noord in juni 1936.
Op de achtergrond vordert de bouw van de T.IV A van de MLD, de T-16.
-
34
De replica Spin in 1936 met vlieger Neyenhof in de stoel en Anthony Fokker zittend op het frame van de romp.
-
35
De replica Spin 1936 op Schiphol ter gelegenheid van het 25-jarig vliegeniersfeest van Anthony Fokker.
-
36
Piloot Neyenhof taxiet met de replica Spin 1936 met de eerste Hirth-motor.
-
37
De replica Spin 1936 in volle glorie.
-
38
Anthony Fokker zelf achter de stuurknuppel van de replica spin 1936.
-
39
De eerste motor van de replica Spin 1936; een 80 pk. HM 60 R 80 Hirth.
-
40
De tweede motor van de replica Spin 1936 een 105 pk. HM 504 A 105 Hirth.
-
41
Hier de replica Spin 1936 op vliegveld Ypenburg op 16-05-1947.
-
42
De replica Spin uit 1936 tijdens revisie op het bordes van Hal 1, in april 1960 bij de Fokker fabriek op Schiphol-Oost.
-
43
De replica Spin uit 1936 voor de overdracht aan het Aeroplanorama in het Atoomgebouw op Schiphol.
-
44
De replica Spin 1936 hier in het nog in te richten Aeroplanorama.
Op de achtergrond de ook voor Aeroplanorama bestemde Fokker F.VII A van KLM de H-NACT.
-
45
Fokker gepensioneerden Sieg Hertenstein en Tijke Hoek controleren de spandraden van de replica Spin 1936 in Hal 73 van de Fokker fabriek tijdens de restauratie in 1989.
-
46
De replica Spin 1936 naast het tweede prototype van de Fokker 100 op het Fokker platform tijdens de festiviteiten van het 70 jarig bestaan van de Fokker fabriek in 1989.
Drie Fokker gepensioneerden uit het restauratie team met pet, 2e van links Ab Steenbergen, dan Piet Wey, rechts Tijke Hoek.
-
47
Fokker testvlieger Edwin Boshof met rechts Jan Hoekstra voor de replica Spin 1936 in de hangar van Rainbow Aviation op vliegveld Eindhoven op 19-04-1990.
Hoekstra was één van de laatste vliegers op de replica Spin 1936 in 1936.
-
48
De replica Spin 1936 word gereed gemaakt voor een vlucht op de vliegbasis Eindhoven.
-
49
Piet Wey treft voorbereidingen om de Hirth motor van de replica spin 1936 te starten in 1990 op de vliegbasis Eindhoven.
-
50
Fokker testvlieger Edwin Boshof in de start met de replica Spin 1936 op het gras van vliegbasis Eindhoven.
-
51
Testvlieger Edwin Boshof na een succesvolle vlucht van de replica Spin 1936 in de landing op vliegbasis Eindhoven.
-
52
In 2011 staat de replica Spin 1936 te pronken in de Sint Bavo kerk in Haarlem.
Dit ter gelegenheid van. de festiviteiten dat het honderd jaar geleden was dat Anthony Fokker rond de toren van de Sint Bavo kerk vloog.
Meer bekijken
De ‘Polen Spin’
Na vele omzwervingen van een Fokker Spin 3 uit 1911/13, belandde deze originele Spin van uit Polen op 1-8-1986 weer in Nederland.
De betreffende Spin was in 1919 met de beroemde smokkeltrein vanuit Duitsland naar Nederland gekomen en stond later in een opslagplaats in de Fokkerfabriek in Amsterdam Noord.
In de jaren ’30 van de vorige eeuw is deze Spin een tijd opgenomen geweest in de studiecollectie van de TH in Delft.
Vreemd genoeg is deze Spin in 1936 niet gerestaureerd voor het vliegersjubileum van Anthony Fokker, maar is er de eerdergenoemde replica gebouwd.
In 1943 werd de productie van Fokker ten behoeve van de Duitse bezetter verspreid over Amsterdam en omstreken. Deze Spin is toen terecht gekomen in het Hirsch gebouw aan het Amsterdamse Leidseplein.
Daarna is de Spin door de Duitse bezetter geconfisqueerd en overgebracht naar Berlijn.
Het toestel werd beschadigd bij een bombardement en daarna overgebracht naar Polen waar het uiteindelijk terecht kwam in het luchtvaartmuseum te Krakau.
In 1986 gaf de directie van Fokker aan PR medewerker Gerard Schavemaker de opdracht om de Spin naar Nederland te halen.
Na velerlei onderhandelingen, door Nederlandse en Poolse autoriteiten op ministerieel en ambassadeniveau, kwam deze Spin, of liever gezegd de restanten ervan, per vrachtwagen naar Nederland.
Na even gestald te zijn bij het Aviodome werd de Spin op 1-8-1986 gepresenteerd in een hangar van de Fokkerfabriek op Schiphol-Oost.
Na de presentatie werd het toestel enige tijd ten toon gesteld bij het Aviodome, waarna ook bij deze Spin werd gerestaureerd bij Fokker, hoofdzakelijk door oud gepensioneerden van Fokker.
Het toestel heeft na de restauratie nooit gevlogen, hoewel dit wel het doel was.
De Spin voorzien van een 70 Pk. V8 cilinder Renault motor had een zwaartepuntsprobleem.
Volgens enkele gepensioneerden van het restauratieprogramma, zou deze Spin waarschijnlijk vroeger voor taxiproeven gebruikt zijn door aankomende piloten.
Na onderzoek bleek dat de Poolse regering het toestel geschonken had aan de staat der Nederlanden, waardoor zij de officiële eigenaar waren.
Ook deze Spin is opgenomen in de collectie van het Aviodrome.
-
53
Spin 3 in de collectie van de TU Delft in 1930, waarschijnlijk is dit de Spin die in 1919 naar Nederland was gekomen uit Duitsland en in de oorlogsjaren naar Polen verdween.
-
54
Spin 3 ergens in Nederland tijdens een festiviteit met 8 cilinder Renaultmotor.
-
55
Detail van de Spin 3 motor/propeller.
-
56
Resten van de Spin 3 in het luchtvaartmuseum in Krakau, Polen.
Het is vlak voor vertrek naar Nederland in 1986.
-
57
Een vleugel van de Spin 3 tegen de buitenkant van het luchtvaartmuseum in Krakau, Polen.
-
58
Fokker PR medewerker Gerard Schavemaker in de Spin 3 voor het luchtvaartmuseum in Krakau, Polen.
Gerard Schavemaker heeft een groot aandeel gehad bij de terugkeer van de Spin 3 uit Polen.
-
59
In deze truck werden door Fokker de restanten opgehaald van de Spin 3 uit Polen.
-
60
De Spin 3 restanten worden uitgeladen om tentoongesteld te worden in het Aviodome in 1986.
-
61
De Spin 3 uit Polen wordt opgebouwd in een hangar van de Fokker fabriek om later feestelijk te worden overgedragen aan Fokker.
Na onderzoek bleek jaren later dat de Staat der Nederlanden de officiële eigenaar was van de Spin 3.
Meer bekijken
