Russische Fokkers

Russische Fokkers 05

Russische Fokkers 5

Een jachtvliegtuig met een grillig karakter

Op 5 mei 1923 maakte de D.XI (c/n 2100) zijn eerste vlucht. Kort daarna, op 14 juli, werd dit prototype tijdens de Nationale Vliegdag op Schiphol getoond aan een 5500-koppig publiek. Het vliegtuig werd die dag twee keer gedemonstreerd, bestuurd door twee verschillende piloten: Anthony Fokker himself, gevolgd door Alexis Schirinkin, een Rus.

Waarom gaf Fokker zijn nieuwste jachtvliegtuig uit handen aan een Rus? De reden was dat Schirinkin in Nederland verbleef om te beoordelen of de D.XI geschikt was voor de Rode Luchtvloot. Zo ja, dan overwoog de Sovjet-Unie om liefst 125 toestellen van dit type aan te schaffen.

Fokker verleende dus een gunst aan een klant die op het punt stond de orderportefeuille van de Fokkerfabriek tot de nok toe te vullen.

Het door Schirinkin gekeurde prototype (c/n 2100) werd in de tweede helft van september 1923 als proefmodel naar Rusland verscheept. Bij tests in Moskou werd een maximale snelheid op zeeniveau gemeten van 230 km/u. De minimale snelheid was 137 km/u. Het vliegtuig klom in 5 minuten naar een hoogte van 2 km, de startlengte was 73 meter, de landingssnelheid was 100 km/u. Hij voltooide een lus in 7,5 seconden en een loop in 6 seconden.

De koop ging door. De vliegtuigen werden in het najaar van 1924 in twee batches aan Rusland geleverd: eerst 50 stuks uit de reeks c/n 4630 - 4686, daarna 75 exemplaren uit de reeks c/n 4725 - 4803.

Eén D.XI kostte 17.200 roebel = 21.487,50 gulden.

De D.XI’s werden gestationeerd in Moskou, Leningrad, Kiev en Smolensk.

De meeste foto’s zijn afkomstig uit het Russische Rijksarchief RGVA en werden voor het eerst gepubliceerd door Andrej Averin in het Russische modelbouwtijdschrift M-Hobby (september 2021).

Klik op de foto om de foto te vergroten

1

Deze Fokker D.XI, c/n 4655, had te kampen met een motorstoring en verongelukte op 12 februari 1925 op het vliegveld van Kiev. De piloot was F.V. Roendal.
Button
2

Dit is het tweede prototype van de D.XI, c/n 1201, gefotografeerd op Schiphol in de herfst van 1923.
Button
03

Idem.
Button
04

Fokker D.XI c/n 4761, op 17 juni 1925 over de kop geslagen op het Komendantsky vliegveld van Leningrad. De piloot heette Skalkin. Op de romp staat geschreven ГУДОК (claxon).
Button
05

Idem.
Button
06

In de winter van 1923/1924 werd dit proefexemplaar van de D.XI (c/n 2100) in Moskou uitvoerig getest bij het NOA (Wetenschappelijk en Experimenteel Vliegkamp). Het is dezelfde D.XI die een half jaar eerder, op 14 juli 1923, gedemonstreerd werd tijdens de Nationale Vliegdag op Schiphol.
Op de achtergrond staat een Sopwith Triplane.
Button
07

Amsterdam, herfst 1924. De geassembleerde rompen van de Fokker D.XI worden klaargemaakt voor verzending. De romp en de vleugels werden afzonderlijk verscheept in lange houten kisten en op de plaats van bestemming in elkaar gezet.
Uit de collectie van Thijs Postma.
Button
08

Een ongeluk met Fokker D.XI c/n 4798 op het Komendantsky vliegveld van Leningrad. Datum:
20 juli 1925. De piloot heette Kontsjakovsky.
Button
09

Idem.
Button
10

Fokker D.XI c/n 4792 met een verbrijzelde staart. Datum: 23 juni 1925. Komendantsky vliegveld, Leningrad. De piloot was Bitsky. Het vliegtuig was vernoemd naar Stepan Chaltoerin, een Russische revolutionair uit de 19e eeuw, verantwoordelijk voor een poging tot moord op Tsaar Alexander II.
Button
11

Idem.
Button
12

Fokker D.XI c/n 4800 in kreukels op het Komendantsky vliegveld in Leningrad. De piloot, Pylypets, had de landing niet goed ingezet. Het vliegtuig draagt de naam ‘De bosjewiek uit Koersk’.
Button
14

idem
Button
13

Fokker D.XI c/n 4667. Bestuurd door commandant Toerzjansky verloor dit vliegtuig zijn staartsteun
toen het op 1 augustus 1925 tegen een bobbel botste op het vliegveld van Kiev. Een trolley is onder de staart geschoven.
Button
15

Fokker D.XI c/n 4646, over de kop geslagen op het vliegveld van Kiev nadat de motor het begaf op 11 augustus 1925. De piloot heette Verderevsky.
Button
16

Idem.
Button
17

Fokker D.XI c/n 4769, verongelukt op het vliegveld van Smolensk op 11 augustus 1925. Het vliegtuig werd bestuurd door Skorikov.
Button
18

Idem.
Button
19

Fokker D.XI c/n 4646 ligt hier ondersteboven op het vliegveld van Smolensk. De piloot heette Zaikin. Het embleem, een bliksemschicht die een schietschijf treft, werd op alle vliegtuigen van dit squadron aangebracht. Het vliegtuig draagt geen sterren aan de onderkant van de vleugels.
Button
20

Idem.
Button
21

Ook deze D.XI, s/n 4641, is er slecht aan toe. Het ongeluk vond plaats op 15 juli 1926 op vliegbasis Smytsjkovsky toen piloot Moskvin een fout maakte bij de landing.
Button
22

Idem.
Button
23

Deze Fokker D.XI c/n 4788, geheten ‘De Arbeider van Archangelsk’, sloeg in juli 1926 over de kop op vliegbasis Smychkovsky. De piloot was Drozdov.
Button
24

Idem.
Button