Russische Fokkers

Russische Fokkers 07

Russische Fokkers 7

Een jachtvliegtuig met een grillig temperament

Talloze Russische D.XI’s zijn gecrasht. Vaak sloegen ze over de kop bij de landing. Deze ongelukken vonden overal en ook onafgebroken plaats, wat aangeeft dat de D.XI zo z’n eigen kuren had.

De foto’s op deze pagina werden voor een deel gemaakt in Serpoechov, waar de Hogere School voor Luchtgevechten (Серпуховской высшей школы воздушного боя, afgekort tot СВШБ =VSVB) was gevestigd. De stad Serpoechov ligt zo’n 100 km ten zuiden van Moskou. Deze D.XI’s droegen een groot wit cijfer op de romp, maar géén rode sterren.

De reparatiewerkplaatsen in Rusland waren op het laatst zó ingewerkt dat zij in staat waren een complete D.XI eigenhandig na te bouwen. Zo’n replica kreeg gek genoeg geen nieuw constructienummer, maar ontving een c/n dat al toebedeeld was geweest aan een oudere, gesloopte D.XI. Van vijftien constructienummers is bekend dat zij eerst behoorden tot een in Nederland gebouwde D.XI en later tot een Russische kopie: 4655, 4656, 4666, 4674, 4680, 4685, 4738, 4743, 4744, 4766, 4782, 4789, 4793, 4797 en 4802. De kopieën werden gemaakt zonder toestemming van de Fokkerfabriek. De Russische D.XI’s werden gebouwd in de ‘Menzjinsky-fabriek’ in Moskou, ook bekend als Vliegtuigfabriek nr. 39.

De Fokker D.XI was bewapend met twee Vickers machinegeweren. Het richten gebeurde met een Aldis vizier.

De foto’s komen uit het Russische Rijksarchief RGVA en uit het archief van G.F. Petrov. De tekeningen zijn gemaakt door Sergej Troefanov. Zij werden voor het eerst gepubliceerd in het Russische modelbouwtijdschrift M-Hobby (november 2021) bij een verhaal van Andrej Averin.

Klik op de foto om de foto te vergroten

01

Deze D.XI met kenteken ‘1’ is gefotografeerd op het vliegveld van Serpoechov, zo’n 100 km ten zuiden van Moskou, in de winter van 1925-1926. Hij behoorde tot de VSVB, de Hogere School voor Luchtgevechten.
Button
02

Hetzelfde vliegtuig als op de vorige foto, maar één jaar later in de winter van 1926-1927. Ook deze foto werd genomen op het vliegveld van Serpoechov.

Button
03

Nummer 2 is over de kop geslagen en zwaar beschadigd. Ook dit vliegtuig behoorde tot de VSVB, de Hogere School voor Luchtgevechten. Vliegveld van Serpoechov, zomer 1925. Op dat moment waren de D.XI’s ongeveer een half jaar in dienst.
Button
04

Nummer 6 van de VSVB. Het onderstel heeft het begeven, maar de schade lijkt verder mee te vallen. Serpoechov, zomer 1925.
Button
05

Zelfde vliegtuig, zelfde plek, zelfde dag als op de vorige foto. Serpoechov, zomer 1925.
Button
06

Fokker D.XI met kenteken ‘9’, c/n 4773. Serpoechov, 5 september 1925. De piloot heette Popov. Hij was instructeur bij de VSVB.
Button
07

Idem.
Button
08

Op 8 december 1926 kwamen twee D.XI’s in de lucht met elkaar in botsing en stortten neer. Er is weinig over van deze D.XI, c/n 4738. De piloot was N.V. Sjenets die de crash niet overleefde. Het gebeurde bij Smolensk.
Button
09

Dit is de andere D.XI, c/n 4744. Ook deze piloot, Savva Stachiy, vond de dood. Een menigte is toegestroomd om de laatste eer te bewijzen. Smolensk, 8 december 1926.
Button
10

Dit is Fokker D.XI c/n 4666 van de VSVB. Datum en plaats zijn niet bekend.
Button
11

Ook dit is Fokker D.XI c/n 4666 van de VSVB, na een andere crash. Dit keer zijn de wielen intact gebleven, maar de romp is doorgebogen. De piloot heette Kastanajev. Serpoechov, 15 juni 1926.
Button
12

Nummer 11 van de VSVB op ski’s, over de kop geslagen in de sneeuw. Serpoechov, winter 1926-27.
Button
13

Dit is de D.XI van de vorige foto, maar nu enkele maanden later. Nogmaals over de kop geslagen. Serpoechov, zomer 1927.
Button
14

Dit is D.XI c/n 4776, staartnummer 5. De piloot was I.O. Ovtsjinnikov die met een te hoge snelheid probeerde te landen. Vliegveld Novo-Kaltsjevo, 25 september 1927. Novo-Kaltsjevo heet tegenwoordig Tjervonoarmejskoje en ligt in Oekraïne ten noorden van Odessa.
Button
15

Idem. Hier is te zien dat de ‘5’ op alle staartvlakken was geschilderd. Nét zichtbaar is de rode ster op de zijkant van de romp.
Button
16

Fokker D.XI c/n 4769. Toen piloot V.A. Vasjoekov naar zijn startpositie taxiede werd zijn toestel omver geblazen door een sterke rukwind van opzij. Vliegveld Novo-Kaltsjevo, 26 september 1927.
Button
17

Idem.
Button
18

Fokker D.XI c/n 4680. Dit is één van de vijftien D.XI’s die niet in Nederland werden gebouwd, maar in Moskou. Vliegveld Jevpatoria, 10 juni 1929. Jevpatoria ligt op de Krim.
Button
19

Idem.
Button
20

Hier ondergaat de vleugel van een Fokker D.XI een statische test in Staatsvliegtuigfabriek "De Rode Piloot" (GAZ no.3). December 1927.
Button
21

Fokker D.XI c/n 4643. Vliegveld Smolensk, 3 augustus 1929. Op de romp en aan de onderkant van de vleugel zijn een rode sterren geschilderd, omlijnd door een blauwe cirkel.
Button
22

Idem.
Button
23

Fokker D.XI c/n 4674. Dit is één van de D.XI’s die in Moskou zijn gebouwd. De piloot was V.A. Rozjdestvensky die in een tolvlucht terecht was gekomen waaruit hij niet kon ontsnappen. Vliegveld Jevpatoria, 26 juni 1929.
Button
24

Idem. Op de staartvlakken staat een ‘2’.
Button
26

Idem. Op de vleugel zijn rode sterren geschilderd.
Button
26

Zijaanzicht van de Fokker D.XI, bakboord. Het onderstel is in onbelaste toestand weergegeven. De wielkap die de spaken bekleedt kende twee varianten. Dit is de meest gangbare, gemaakt van linnen. Aan de buitenzijde van het wiel zat een luikje om de band op te pompen. Zo’n opening zat niet aan de binnenzijde, zoals de losse tekening laat zien. De totale lengte van de D.XI was volgens deze afbeelding 7,2650 m. Deze tekening werd gemaakt door Sergej Troefanov.
Button
27

Boven: Het stalen skelet van de romp met de motor. Onder: Zijaanzicht van de D.XI, stuurboord. Het onderstel is in onbelaste toestand weergegeven. In deze tekening zijn de wielspaken bekleed met een kap van metaal. Aan de binnenzijde zat een klepje om de band op te pompen. Zo’n opening zat niet aan de buitenzijde, zoals de losse tekening laat zien. De tekeningen werden gemaakt door Sergej Troefanov.
Button
27.1

In het windscherm van de cockpit zat een opening tegenover het vizier. Het was een noodgedwongen maatregel omdat het celluloid van het windscherm snel troebel werd.
Button
28

De Russische Fokker D.XI’s werden geleverd met een Hispano-Suiza 8Fb motor van 300 pk. Deze motor zien we hier van voren, van opzij en van boven. Later werd deze motor vervangen door de M-6, een Russische kopie.
De tekeningen werden gemaakt door Sergej Troefanov.
Button
29

De D.XI van voren en van onderen. De waterradiatoren worden getoond in de maximale uitgeschoven positie. De propeller, een Heine van 2,5 meter lengte, is afzonderlijk afgebeeld.

Twee soorten Vickers machinegeweren werden gebruikt. Links zien we de Vickers Class E (circa 1924) die het meest voorkwam bij de Russische D.XI’s. Op de tekeningen worden de machinegeweren afgebeeld zonder herlaadhendels.
Rechts zien we een Vickers circa 1921.
De tekeningen werden gemaakt door Sergej Troefanov.
Button
30

De piloot richtte zijn twee Vickers mitrailleurs met een Aldis vizier.
Button
31

Er werden twee soorten hendels naast elkaar in gebruik voor het herladen van de machinegeweren. Deze D.XI is uitgerust met een vroege versie.
Button
32

Deze foto toont de latere versie van de hendel. Een vlammendover, zoals hier te zien, werd niet gebruikt op de Russische D.XI’s.
Button
33

De D.XI van boven, van boven maar zonder bovenvleugel, en van opzij zonder vleugels. De waterradiatoren worden getoond in ingetrokken positie. De spanwijdte van de D.XI was volgens deze afbeelding 11,530 m.
De tekeningen werden gemaakt door Sergej Troefanov.
Button
34

Geluiddemper op een Vickers machinegeweer ca. 1921.
Deze foto komt uit het Staatsmuseum voor Wapens in de stad Toela (Rusland).

Button